Staatshoofd: Mohammed VI Regeringsleider: Abbas El Fassi (volgde in oktober Driss Jettou op) Doodstraf: afgeschaft in de praktijk Bevolking: 32,4 miljoen Levensverwachting: 70,4 jaar Sterftecijfer onder 5 jaar (m/v): 44/30 per 1.000 Alfabetisme onder volwassenen: 52,3 procent
De vrijheid van meningsuiting, van vereniging en van vergadering werden nog steeds beperkt en kritiek op de monarchie of andere onderwerpen die als politiek gevoelig werden beschouwd, werd door de autoriteiten bestraft. Mensenrechtenactivisten, journalisten, leden van de verboden politieke groepering Al-Adl wal-Ihsan (Gerechtigheid en Liefdadigheid) en Saharaanse tegenstanders van het Marokkaanse bestuur van de Westelijke Sahara werden gearresteerd en vervolgd, en meer dan honderd islamisten werden gedetineerd op verdenking van het plannen van of deelnemen aan terroristische acties. Arrestaties en collectieve uitwijzingen van migranten kwamen nog steeds voor. Er werden doodvonnissen uitgesproken, maar de regering handhaafde het de facto moratorium op executies. Ondanks het feit dat de autoriteiten een campagne tegen geweld tegen vrouwen startten, duurde het geweld tegen vrouwen voort. Mannen werden gevangengenomen wegens "homoseksueel gedrag".
Achtergrond In juni en augustus werden er in de Westelijke Sahara onderhandelingen gehouden met de VN als bemiddelaar tussen de Marokkaanse regering en het Polisario Front, dat oproept tot een onafhankelijke staat in de Westelijke Sahara en dat een zogenaamde regering in ballingschap leidt in vluchtelingenkampen in het zuidwesten van Algerije. Marokko diende een plan in voor autonomie van het gebied dat het in 1975 heeft geannexeerd, terwijl het Polisario Front volhield dat er een referendum over zelfbeschikkingsrecht moet worden gehouden zoals overeengekomen in eerdere VN-resoluties.
Verschillende zelfmoordaanslagen leidden tot de dood van een politiefunctionaris en verscheidene gewonden, en de regering verhoogde de staat van paraatheid tegenover de terrorismedreiging.
Mensenrechtenverdedigers Verschillende leden van de Marokkaanse Vereniging voor de Rechten van de Mens (Association Marocaine des Droits Humains, AMDH), allen gewetensgevangenen, werden gevangengezet wegens "het ondermijnen van de monarchie". Hiervan werden ze beschuldigd nadat ze hadden deelgenomen aan vreedzame demonstraties waarbij leuzen met kritiek op de monarchie werden gescandeerd.
Vijf van hen – Thami Khyati, Youssef Reggab, Oussama Ben Messaoud, Ahmed Al Kaateb en Rabii Raïssouni – werden gearresteerd in Ksar El Kebir nadat ze op 1 mei hadden deelgenomen aan demonstraties tegen werkloosheid. Ze werden veroordeeld tot drie jaar gevangenisstraf en fikse boetes. In beroep werden hun gevangenisstraffen verhoogd tot vier jaar. Twee andere mannen, Mehdi Berbouchi en Abderrahim Karrad, werden in Agadir gearresteerd wegens dezelfde aanklacht en hun gevangenisstraf van twee jaar werd op 26 juni bevestigd door het Hof van Beroep.
Tien andere leden werden gearresteerd nadat ze op 5 juni hadden deelgenomen aan een vreedzame sit-in in de stad Beni Mellal uit solidariteit met de AMDH-leden die eerder waren gedetineerd. Mohamed Boughrine, 72 jaar oud, werd tot één jaar gevangenisstraf veroordeeld en drie anderen kregen voorwaardelijke gevangenisstraffen wegens "het ondermijnen van de monarchie". In beroep werd de gevangenisstraf van Mohamed Boughrine verlengd tot drie jaar. De negen anderen werden tot één jaar gevangenisstraf veroordeeld en waren nog op vrije voeten in afwachting van het beroep bij een hogere rechtbank.
Nog eens drie andere leden van de AMDH – Azzadin Almanjali, Badr Arafat en Mohamed Kamal Almareini – werden op 23 september samen met 44 andere mensen, onder wie kinderen, gearresteerd in de stad Sefrou nadat demonstraties op gewelddadigheden waren uitgelopen. Hun proces werd uitgesteld tot 2008. De beklaagden ontkenden betrokken te zijn geweest bij gewelddadige incidenten en zeiden dat ze willekeurig waren gearresteerd. Sommigen beweerden dat ze tijdens de arrestatie en het daaropvolgende verhoor waren mishandeld door de politie.
Persvrijheid beperkt Verscheidene journalisten werden gearresteerd en beschuldigd van misdrijven vanwege artikelen die werden gezien als een bedreiging van de nationale veiligheid of ondermijning van de monarchie. De autoriteiten stelden een ontwerp voor een nieuwe Perswet op; naar verluidt worden overtredingen waar gevangenisstraffen op staan erin gehandhaafd.
*Mustapha Homartallah en Abderrahim Ariri, respectievelijk journalist en redacteur van de krant Al Watan, werden op 18 juli gearresteerd nadat ze een intern veiligheidsmemo over de verhoogde terrorismedreiging hadden gepubliceerd. Ze werden in augustus veroordeeld wegens "het via misdadige wegen ontvangen van documenten". Abderrahim Ariri werd veroordeeld tot een voorwaardelijke gevangenisstraf. Mustapha Hormatallah werd veroordeeld tot acht maanden gevangenisstraf, in beroep verminderd tot zeven maanden, maar werd in september in afwachting van een beroep op borgtocht vrijgelaten.
*Op 6 augustus werd Ahmed Benchemsi, redacteur van het weekblad Nichane en het gerelateerde weekblad Tel Quel, beschuldigd van "het ondermijnen van de monarchie" onder Artikel 41 van de Perswet, strafbaar met maximaal vijf jaar gevangenisstraf. Hij had op 4 augustus een redactioneel artikel gepubliceerd waarin hij commentaar leverde op een toespraak van de koning. Exemplaren van Nichane werden in beslag genomen. Ahmed Benchemsi was nog op vrije voeten in afwachting van zijn proces dat voor 2008 was gepland.
Saharaanse activisten Honderden Saharaanse activisten, onder wie minderjarigen, die verdacht werden van deelname aan demonstraties tegen Marokkaans bestuur in 2007 en eerder, werden gearresteerd. Tientallen beweerden te zijn gemarteld of mishandeld tijdens verhoor door de veiligheidstroepen. Sommigen werden berecht op basis van aanklachten wegens gewelddadig gedrag en anderen werden na verhoor vrijgelaten. In mei sloegen veiligheidstroepen demonstraties van Saharaanse studenten op universiteitscampussen in Marokkaanse steden, waarbij ze opriepen tot onafhankelijkheid, met geweld uiteen. Tientallen studenten werden gearresteerd en velen werden geslagen. Sultana Khaya verloor een oog, naar verluidt als gevolg van slagen. De meesten werden zonder aanklacht vrijgelaten, maar zo'n twintig personen werden schuldig bevonden aan gewelddadig gedrag en veroordeeld tot gevangenisstraffen van maximaal één jaar. Saharaanse mensenrechtenactivisten werden het hele jaar door lastiggevallen.
*In maart werden Brahim Sabbar, secretaris-generaal van de Saharaanse Vereniging van Slachtoffers van Ernstige Mensenrechtenschendingen Begaan door de Marokkaanse Staat, en zijn collega Ahmed Sbai, veroordeeld tot één jaar gevangenisstraf nadat ze schuldig waren bevonden aan lidmaatschap van een verboden organisatie. Hun straf werd in beroep verlengd tot achttien maanden. De registratie van hun vereniging was verhinderd door politiek gemotiveerde administratieve belemmeringen. Mohamed Tahlil, hoofd van de vereniging in Boujdour, werd in september veroordeeld tot een gevangenisstraf van 2,5 jaar wegens gewelddadig gedrag. Sadik Boullahi, een ander lid van de vereniging, werd in november 48 uur vastgehouden en toen vrijgelaten.
*In oktober was het Collectief van Saharaanse Mensenrechtenverdedigers gedwongen zijn oprichtingsbijeenkomst te annuleren omdat de lokale autoriteiten in Laayoune weigerden toestemming te geven voor hun openbare vergadering. Eén van de leden van het Collectief, Elwali Amidane, was in april tot een gevangenisstraf van vijf jaar veroordeeld wegens deelname aan demonstraties tegen Marokkaans bestuur.
Activisten van Al-Adl wal-Ihsan (Gerechtigheid en Liefdadigheid) Gedurende het jaar werden naar verluidt duizenden leden van Al-Adl wal-Ihsan, een verboden politieke organisatie, door de politie ondervraagd en ten minste 267 leden werden beschuldigd van deelname aan verboden bijeenkomsten of lidmaatschap van een verboden vereniging. Het proces van de woordvoerster van de groep, Nadia Yassine, die in 2005 was beschuldigd van het belasteren van de monarchie, werd opnieuw met een jaar uitgesteld.
*Rachid Gholam, lid van Al-Adl wal-Ihram en religieus zanger, werd in mei schuldig bevonden aan het aanzetten tot morele corruptie en prostitutie en veroordeeld tot een maand gevangenisstraf en een boete. Toen hij voor het eerst voor de rechter verscheen, beweerde hij dat hij door de politie was geslagen en uitgekleed en gefotografeerd met een prostituee.
Antiterrorisme Meer dan honderd vermoedelijke islamistische activisten werden gearresteerd, in de meeste gevallen door de politie. Het Directoraat voor Toezicht op het Territorium, een interne veiligheidsdienst die in vorige jaren is beschuldigd van marteling en andere vormen van mishandeling, was naar verluidt betrokken bij enkele arrestaties. De meeste gedetineerden werden beschuldigd en sommigen werden berecht wegens terrorismedelicten en veroordeeld tot gevangenisstraffen van maximaal vijftien jaar.
Honderden islamistische gevangenen die waren veroordeeld na de bomaanslagen in Casablanca in 2003, verzochten nog steeds om herziening van hun proces, waarbij in veel gevallen sprake was van niet verder onderzochte claims van bekentenissen die door marteling waren afgedwongen. Gedetineerden in de Sale-gevangenis startten hongerstakingen uit protest tegen de slechte omstandigheden in de gevangenis, waaronder mishandeling door gevangenbewaarders en veiligheidstroepen van buiten de gevangenis, ontzegging van de toegang tot medische zorg en beperking van bezoek door familieleden.
Vluchtelingen, asielzoekers en migranten Duizenden mensen die ervan werden verdacht ongeregelde migranten te zijn, onder wie vluchtelingen en asielzoekers, werden gearresteerd en collectief uitgezet. In de meeste gevallen werd hun recht onder de Marokkaanse wet om in beroep te gaan tegen de uitzettingsbeslissing, of om de redenen te onderzoeken op basis waarvan deze beslissing was genomen, niet gerespecteerd. Ze werden vaak achtergelaten bij de grens met Algerije zonder voldoende voedsel en water.
*In de nacht van 30 op 31 juli werden twee Senegalese migranten, Aboubakr Sedjou en Siradjo Kébé, gedood en raakten drie anderen gewond als gevolg van politieoptreden bij Laayoune in de Westelijke Sahara. Ze maakten deel uit van een groep van meer dan dertig migranten die volgens de autoriteiten de kust probeerden te bereiken om naar de Canarische Eilanden te migreren en niet stopten toen ze daartoe het bevel kregen. De autoriteiten verklaarden dat er een onderzoek zou worden ingesteld naar de moorden, maar het resultaat ervan was niet bekend.
In maart publiceerde de nationale Adviesraad voor de Mensenrechten een rapport over de dood van migranten bij de grens met Ceuta en Melilla in 2005. Het adviseerde de autoriteiten om meer te doen om hun internationale mensenrechtenverplichtingen na te komen, maar ging niet zover dat een onderzoek naar de dood van de migranten werd geadviseerd.
Discriminatie van en geweld tegen vrouwen In april werd de Nationaliteitswet aangepast waardoor Marokkaanse vrouwen die getrouwd zijn met een buitenlandse man hun nationaliteit kunnen doorgeven aan hun kinderen. In november verklaarden de autoriteiten dat 82 procent van de gemelde mishandelingen van vrouwen het gevolg zijn van huiselijk geweld en startten een campagne om geweld tegen vrouwen een halt toe te roepen.
Discriminatie – gevangengenomen wegens "homoseksueel gedrag" Zes mannen werden veroordeeld tot gevangenisstraffen van maximaal tien maanden nadat ze schuldig waren bevonden aan "homoseksueel gedrag". De Marokkaanse wet stelt, in strijd met internationale mensenrechtenstandaards, seksuele relaties tussen meerderjarigen van hetzelfde geslacht strafbaar.
Overgangsrecht In augustus zei de Adviesraad voor de Mensenrechten, die belast is met het voortzetten van het werk van de Commissie voor Gelijkheid en Verzoening, dat 23.676 mensen een schadevergoeding hadden ontvangen voor mensenrechtenschendingen die zijn gepleegd tijdens het bewind van Hassan II. De commissie, die in 2004 was opgericht om onderzoek te doen naar gedwongen verdwijningen, willekeurige detenties en andere ernstige mensenrechtenschendingen gepleegd tussen 1956 en 1999, rondde haar werk af in 2005. Er werd geen vooruitgang geboekt in het bieden van effectieve toegang tot de rechtsgang aan slachtoffers en overlevenden of in het ter verantwoording roepen van de individuele daders. Deze zaken waren uitgesloten van de opdracht van de commissie.
Polisario-kampen Het Polisario Front ondernam geen stappen om de straffeloosheid aan te pakken van degenen die werden beschuldigd van mensenrechtenschendingen in de kampen in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw.
Afrika's laatste kolonie Sinds 1975 wordt drie kwart van de Westelijke Sahara bezet door Marokko. Een groot deel van de oorspronkelijke bevolking leeft vandaag nog steeds in vluchtelingenkampen in Algerije. Zij die in het thuisland achterbleven worden door de Marokkaanse bezetters onderworpen aan ernstige mensenrechtenschendingen. Al meer dan 40 jaar wachten de Saharawi op de uitoefening van hun legitiem recht op zelfbeschikking.
Bij ons weten het eerste collectieve werk over de juridische aspecten van het conflict omtrent de Westelijke Sahara. Beschikbaar in het Engels en Frans. Bestel het hier.
Sinds 1975 wordt drie kwart van de Westelijke Sahara bezet door Marokko. Een groot deel van de oorspronkelijke bevolking leeft vandaag nog steeds in vluchtelingenkampen in Algerije. Zij die in het thuisland achterbleven worden door de Marokkaanse bezetters onderworpen aan ernstige mensenrechtenschendingen. Al meer dan 40 jaar wachten de Saharawi op de uitoefening van hun legitiem recht op zelfbeschikking.
